Otoklavlarda Yangınların Nedenleri ve Önlenmesi

Otoklavlar, lamine cam üretimi, kompozit ve kauçuk malzemelerin kürlenmesi gibi çeşitli üretim süreçlerinde kritik bir rol oynar. Ancak, yüksek basınç ve yüksek sıcaklık ortamları yangın tehlikeleri oluşturabilir. Bir ortamda yangın çıkması için ortamda oksijen bulunmalı, yanıcı madde ve ateşleme kaynağı olmalıdır. Otoklav içerisinde genellikle oksijen olduğundan yangına sebep olabilecek yanıcı madde ve ateşleme kaynağını belirlemek oldukça önemlidir.

Otoklavlarda Potansiyel Yanıcı Malzemeler

1. Torbalama Malzemeleri: Otoklav çevriminde kullanılan bazı torbalama malzemeleri yüksek sıcaklıklarda yanabilir ve/veya yanıcı gazlar salabilir.

2. Epoksi ve Reçineler: Özellikle havacılık uygulamalarında kullanılan kürleme reçineleri oldukça yanıcı gazlar yayar.

3. Polyester Airweave: Vakum torbasını korumak için kullanılan Airweave, havaya maruz kalıp yüksek sıcaklıklarda yanıcı buharlar açığa çıkarabilir.

4. Lamine Camlarda Kullanılan Ara Katmanlar: Lamine camlarda kullanılan plastik ara katmanlar (PVB, SGP…) aşırı ısındığında bozunur ve yanıcı gazlar/buharlar yayar.

5. Yardımcı Ekipmanlarda Kullanılan Yağlar: Kompresör gibi otoklava bağlı çalışan ekipmanlarda yağ kaçağı olması durumunda, yağın kendisi yanabileceği gibi zamanla otoklav içerisinde bir noktada yoğunlaşarak da yangına sebep olabilir.

Potansiyel Ateşleme Kaynakları

1. Statik Elektrik: Statik boşalmalar yanıcı gazları ateşleyebilir.

2. Mekanik Arızalar: Bozuk bileşenler aşırı ısınmaya neden olabilir. Örneğin, arızalı bir kontaktör, ısıtıcının sürekli açık kalmasına neden olarak tehlikeli sıcaklık artışlarına yol açabilir.

3. Egzotermik Reaksiyonlar: Kürleme reçineleri uygun şekilde yönetilmezse egzotermik reaksiyonlar geçirebilir, bu da önemli miktarda ısı açığa çıkararak çevredeki malzemeleri ateşleyebilir.

Önleyici Tedbirler

Otoklavlarda yangınların önlenmesi periyodik bakım ve kapsamlı güvenlik önlemlerinin bir kombinasyonunu gerektirir. İşte bazı temel adımlar:

1. Sürekli izleme

• Otoklavı uzun süre gözetimsiz çalışır durumda bırakmayın. Bir sorun olması ihtimaline karşı otoklav çalışırken daima yakınlarda eğitilmiş/yetkili birini bulundurun. Üretici firma tarafından eğitim verilmiş otoklav operatörünüzü bu konuda yetkilendirin.
• Otoklav operatörünün izlemesi; aşırı ısınma, olağandışı gürültü veya duman gibi herhangi bir sorun durumunda hızlı bir şekilde müdahale edilmesini sağlar ve böylece küçük sorunların büyük olaylara dönüşmesi önlenir.

2. Düzenli Bakım ve Denetim

• Isıtma elemanları, elektrik bağlantıları ve diğer bileşenler için titiz bir periyodik bakım programı uygulayın.
• Otoklav içine dökülen, damlayan potansiyel yanıcı maddeleri günlük temizleyiniz.
• Olası sorunları erken aşamada tespit ederek büyümeden önleyin.

3. Temizlik Çevrimi

• Otoklav belirli çevrim aralıklarında “temizlik çevrimi” yapılarak otoklav içerisinde ve izolasyon malzemelerinde biriken/yoğuşan gazlar önce ısıtılıp buhar haline dönüştürülür ve sıcak iken hızlıca otoklav dışına tahliye edilir.

4. Güvenilir Sıcaklık İzleme ve Kontrol

• Sıcaklıkların güvenli çalışma sınırları içinde kalmasını sağlamak için güvenilir izleme sistemleri kullanın.
• Aşırı ısınmayı önlemek için otomatik kapanma mekanizmaları uygulayın.

5. Kalite Kontrol

• İşlenen malzemelerin kirleticilerden veya yangın riski oluşturabilecek kusurlardan arınmış olmasını sağlayın.
• Çalışma sıcaklığına uygun olmayan ve sertifikasız torbalama malzemeleri kullanmayın.
• Yeni malzeme veya hammadde denemelerinizi boş otoklavlarda yapın.

6. Acil Durum Kapatma Protokolleri

• Açık acil durum kapatma prosedürleri geliştirin ve tüm personelin bu prosedürlere uygun şekilde eğitildiğinden emin olun.

7. Oksijensiz Ortam Oluşturma

• Otoklav içindeki yangın riskini en etkili şekilde önlemek için, ortamın inert bir gazla, genellikle azotla, basınçlandırılması gerekir. Yanma gerçekleşebilmesi için ortamda en az %14-18 oranında oksijen bulunmalıdır. Azot gazı ile yapılan basınçlandırma, bu oranı düşürerek yangın olasılığını tamamen ortadan kaldırır.

Bu önlemleri uygulayan firmalar, otoklavlarda yangın riskini büyük ölçüde azaltabilir ve personel ile mülk güvenliğini artırabilir. Güvenlik protokollerinin düzenli olarak gözden geçirilmesi ve güncellenmesi, olası risklere ve değişen çalışma koşullarına karşı alınması gereken önemli bir adımdır. Otoklavlarınızı kesinlikle üretici firmadan eğitim almamış personellerin işletmesine izin vermeyiniz ve gözetimine bırakmayınız.